عملیات چزابه ، میعادگاه گمنامان تاریخ جنگ  

مقدمه

 عملیات کربلا-1 یا طریق القدس که حضرت امام خمینی ( ره ) آنرا فتح الفتوح نامیده اند در هشتم آذرماه 1360 آغاز و پس از هفت روز نبرد شدید و وارد شدن تلفات و ضایعات پرسنلی و لجستیکی سنگین به دشمن ، قسمت عمده هدفهای پیشبینی شده در 14 آذرماه 1360 تأمین گردید ولی این عملیات در حقیقت پس از عقب نشینی حساب شده ، منطقی و ماهرانه نیروهای عراقی به جنوب نهر نیسان و درنتیجه تأمین کامل هدفهای پیشبینی شده در طرح عملیات کربلا-1 در 30 آذرماه 1360 خاتمه یافته و قرارگاه موقت عملیاتی کربلا-1 نیز که برای هدایت این عملیات تشکیل شده بود در اجرای دستور قرارگاه مقدم نیروی زمینی ارتش در جنوب ، پس از رها ساختن یگانهای تحت کنترل عملیاتی ، انحلال خود را از ساعت یک بامداد روز 10 دی ماه 1360 اعلام نمود . پس از انحلال قرارگاه عملیاتی کربلا-1 ، مسئولیت پدافند از شهرک دارخوین در 90 کیلومتری جنوب اهواز درامتداد کارون تا حوالی اهواز ، در خط رودخانه کرخه کور تا رودخانه مالکیه در جنوب سوسنگرد ، امتداد نهر نیسان تا حاشیه شرقی هورالعظیم و سپس شمال هورالعظیم و سپس بسمت شمال تا تنگ چزابه ، تپه های رملی نبئه تا دامنه جنوبی میشـداغ را با لشگر 16 زرهی همراه با یگانهائی از سپاه پاسداران عهده دار شده و لشـگر 92 زرهی به منظور تهیه مقدمات برای عملیات فتح المبین به منطقه پراکندگی در منطقه عمومی جنوب شرقی تغییر مکان یافت بود . ضمناً لشگر 16 زرهی مسئولیت پدافند از منطقه عمومی بستان و تنگ چزابه و تپه های رملی را به تیپ 2 زرهی خود واگذار نمود .

اقدامات عراق برای باز پس گیری بستان :

 در همین زمان مأموریت اشغال و تأمین مجدد شهر بستان که خصوصیات آن قبلاً در عملیات طریق القدس بیان گردید و در همان عملیات نیز آزاد و به تصرف نیروهای خودی در آمده بود از طرف سر فرماندهی عراق به قرارگاه فرماندهی منطقه شیب واگذار ، و با حضور شخص صدام حسین در این قرارگاه و هدایت عملیات ، حمله متقابل عراق در 17 بهمن ماه 1360 آغاز و تا 27 بهمن ماه 1360 به مدت ده روز یکی از خونین ترین و وحشتناکترین نبردهای صحنه جنگ ایران و عراق رخ داد. گردان 125 پیاده مکانیزه لشگر 16 زرهی همراه بایگانهائی از سپاه پاسداران انقلاب اسلامی که عهده دار مسئولیت پدافند از تنگ چزابه و تپه های نبئه بودند با رشادت ، دلاوری ، ایثار و فداکاری زاید الوصفی در زیر باران بیوقفه ، شدید و شبانه روزی گلوله های توپخانه و یورشهای نیروهای پیاده مکانیزه و زرهی ارتش عراق مقاومت و پایمردی کردند و نیروهای دشمن برخلاف تبلیغات گسترده فقط نخستین خاکریز رزمندگان اسلام را تصرف نموده و توانستند در منطقه تپه های رملی نبئه ، منطقه ای به عمق 800 متر را با آتش کنترل کنند .ده روز نبرد بی امان و پا فشاری عراق در ادامه حملات مداوم برای اشغال مجدد بستان و فرسودگی لشگر 16 زرهی منجر به انتقال لشگر 92 زرهی به منطقه شمال رودخانه کرخه گردید تا ضمن تعویض تیپ 2 لشگر 16 زرهی ، پدافند از تنگ چزابه را عهده دار و سایر یگانهای آن نیز پدافند مطمئنی را درعمق بمنظور جلوگیری از دستیابی مجدد عراق به شهر بستان سازمان دهند . این تدبیر مؤثر واقع شده و با ورود لشگر 92 زرهی به منطقه در 27 بهمن ماه 1360 بالاخره عراق به حملات جنون آمیز خود به تنگ چزابه خاتمه داد.

اقدامات ایران در پاسخ به حملات دشمن :

در تاریخ 1 اسفند ماه 1360 دلاوران ارتش اسلام به منظور پس گرفتن خاکریز از دست رفته در تنگ چزابه و بیرون راندن دشمن از تپه های رملی نبئه با تیپ 1 لشگر 77 پیاده که با اصرار و طرح سپاه پاسداران مجدداً به منطقه بازگشته بود اقدام به تک علیه نیروهای عراقی نمودند ، اگر چه این عملیات در ابتدا با موفقیت همراه بود و علاوه بر خاکریز های از دست رفته ، یک خاکریز عراق را نیز متصرف شدند اما در نتیجه پاتک سنگین عراق درعصر روز یکم اسفند ماه 1360 و پس از تلفات سنگین طرفین ( خودی و دشمن ) مجبور به عقب نشینی به مواضع اولیه گردیدند .

 آغاز عملیات : 21 :30 17 بهمن ماه 1360                پایان عملیات : 2400 01 اسفند ماه 1360        مدت عملیات : 15 روز .

 قرارگاه هدایت کننده : قرارگاه عملیاتی لشگر 92 زرهی .

 منطقه عملیات : منطقه عمومی چزابه .

شرح عملیات :

عملیات چزابه با هدایت قرارگاه عملیاتی لشگر 92 زرهی از نیروی زمینی ارتش در منطقه عمومی چزابه با استعداد یک لشگر زرهی ( 92 ) و یک تیپ پیاده از لشگر 77 و یک تیپ از سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در ساعت بیست و یک و سی دقیقه هفدهم بهمن ماه 1360 آغاز گردید و تا اول اسفند 1360 به مدت 15 روز ادامه یافت . در مقابل نیروهای خودی سه تیپ زرهی سه تیپ پیاده ، یک تیپ نیرو مخصوص ، یک تیپ مکانیزه از عراق صف آرائی نموده و پدافند عراق را تشکیل می دادند . در دستور العمل صادره مأموریت به این شرح مشخص شده بود .لشگر 92 زرهی مأموریت دارد ضمن پدافند از منطقه واگذاری در 21:30 18 بهمن ماه 1360 بازیر امر گرفتن تیپ 1 لشگر 77 پیاده و سپاه پاسداران تک نموده تپه های غرب نبئه و خاکریز اول دشمن را تصرف و خط پدافندی را در امتداد آن تحکیم نماید .

بر این اساس تدبیر کارشناسان نظامی به این قرار گرفت که تیپ 1 لشگر 77 پیاده با تیپ 4 امام حسین ( ع ) ، در محور تپه های نبئه با دو گردان از سپاه پاسداران و یک گردان از ارتش و در محور چزابه با دو گردان از ارتش حمله نموده ، در پشت ارتفاعات نبئه و چزابه مستقر میگردد . عملیات در موعد مقرر آغاز و در ساعات اولیه با روحیه عالی و فوق العاده رزمندگان اسلام پیشرفت قابل ملاحظه ای حاصل گردید حدود 200 نفر کشته و زخمی و 19 اسیر حاصل این تلاش بود که به همراه انهدام یازده دستگاه تانک و نفر بر و 6 عراده توپ و 7 دستگاه خودرو ضایعات سنگینی          دشمن وارد نمودند . هرچند دشمن با حضور نیروهای فراوان که حدوداً دو برابر نیروهای خودی بود توانست مواضع خود را باز پس گیرد ولی استقرار در خاکریز اول دشمن ، سازمان زرهی او را به شکلی در هم ریخت که در این منطقه نتوانست تا پایان جنگ تحرک قابل ملاحظه ای را از خود نشان دهد در سالگرد این عملیات یاد و خاطره شهداء گرانقدر آنرا گرامی داشتند و به ارواح پاکشان درود و صلوات می فرستیم .

تهیه و تنظیم : سرهنگ مجتبی جعفری

پایگاه اطلاع رسانی ارتش جمهوری اسلامی ایران